تشخیص به موقع بیماری ام اس اهمیت زیادی دارد

سیستم ایمنی که بطور طبیعی برای حفظ سلامتی بدن طراحی شده است در بیماری های اتوایمیون، به اشتباه قسمتهایی از بدن را که برای عملکرد روزمره حیاتی هستند مورد حمله قرار می دهد. در بیماری ام اس هدف این حملات، غلاف میلین یا پوشش محافظ سلولهای عصبی است که نتیجه آن، ایجاد اختلال در عملکرد عصب، و در نتیجه کاهش کارایی مغز و نخاع است.

 اگر تشخیص و درمان بیماری ام اس به موقع انجام شود، بهتر می توان آن را کنترل کرد. بنابراین آشنایی با علائم اولیه این بیماری می تواند به نجات بیماران کمک شایانی بنماید. لازم به ذکر است که بیماری ام اس دارای طیف گسترده ای از علائم احتمالی است، اما افراد مبتلا ممکن است در طول زمان برخی از آنها را تجربه کنند. به علاوه، بعضی از علائم اولیه ام اس می توانند علائم بیماری های دیگری نیز باشند. به عنوان یک توصیه کلی، در صورت تجربه هر یک از علائم 12 گانه ای که در بخش بعد توضیح داده می شود با پزشک مشورت کنید تا از وضعیت خود مطمئن شوید.

12 علامت اولیه بیماری ام اس

ام اس یک بیماری با علائم غیرقابل پیش بینی است که شدت آنها می تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. در حالی که علائم اولیه آن برای برخی افراد عبارت از بیحسی و بیحالی است، موارد شدید آن می تواند همراه با فلج، کاهش بینایی و کاهش عملکرد مغز باشد. در اینجا به علائم اولیه شایع بیماری ام اس اشاره شده است. در صورتی که هر یک از این علائم را در خود می یابید و نگران آن هستید که ممکن است مربوط به ام اس باشد، با پزشک خود تماس بگیرید.

 بیشتر بخوانید: نحوه تفسیر ام آر آی مغز برای بیماران ام اس

1.بی حسی و سوزن سوزن شدن

از آنجا که بیماری ام اس بر اعصاب مغز و نخاع (مرکز پیام انتقال پیامهای عصبی بدن) تأثیر می گذارد، می تواند باعث ارسال پیام های عصبی متناقض یا اصولا توقف پیام های عصبی شود و این امر باعث بی حسی می شود. احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی یکی از شایع ترین علائم هشدار دهنده بیماری ام اس است. اعضایی که بی حس می شوند غالبا صورت، بازوها، پاها و انگشتان است و بی حسی معمولا در یک طرف بدن اتفاق می افتد. اگر بیحسی و سوزن سوزن شدن مربوط به ام اس باشد، معمولا بیشتر از یک یا دو روز طول می کشد و ممکن است هنگامی که دمای بدن افزایش می یابد (نظیر هنگام تمرینات ورزشی یا گرم بودن دمای محیط)، تشدید شود. اگر بیحسی در پایین قفسه سینه، از جمله در ناحیه زیر کمر اتفاق بیفتد، بیانگر وجود ضایعات در نخاع است. این علامت می تواند یک هفته، ماهها و یا بندرت برای همیشه ادامه یابد.

2.سرگیجه

بر اساس گزارشات علمی موجود، تا 20 درصد از بیماران مبتلا به ام اس به نوعی سرگیجه را تجربه می کنند. این افراد اغلب در هنگام ایستادن و حرکت کردن در سر خود احساس سبکی و عدم تعادل دارند و گزارش می کنند که گویی محیط اطرافشان در حال چرخش است. به علاوه، ممکن است فرد در هنگام قدم زدن، حرکت به سمت پله ها یا صعود از پله ها در خود احساس عدم تعادل کند. در افراد مبتلا به بیماری ام اس، سرگیجه با افزایش حرارت تشدید می شود و که معمولا در هنگام گرم شدن محیط، ورزش، تب، و بعد از دوش گرفتن اتفاق می افتد و با سرد کردن بدن کاهش می یابد. سرگیجه و مشکلات هماهنگی و تعادل می توانند باعث کاهش تحرک شخص مبتلا به ام اس شوند.

بیشتر بخوانید: سرگیجه در ام اس چگونه است؟

3.خستگی

حدود 80 درصد از افرادی که در مراحل اولیه بیماری ام اس قرار دارند دچار خستگی بسیار زیاد و غیرقابل توضیح هستند و به این دلیل، خستگی یكی از شایع ترین علائم محسوب می شود. خستگی مزمن هنگامی رخ می دهد که اعصاب موجود در نخاع تخریب شده باشند. معمولاً خستگی بطور ناگهانی ظاهر می شود و تا هفته ها قبل از بهبود ماندگاری دارد. خستگی هر روز اتفاق می افتد و حتی می تواند صبح هنگام، بعد از یک خواب مطلوب شبانه رخ دهد. این وضعیت در طول روز بد و بدتر می شود، به نحوی که در فعالیت های برنامه ریزی شده فرد اختلال ایجاد می کند. خستگی بیماری ام اس چیزی فراتر از کندی در کار است. این خستگی می تواند انرژی لازم برای انجام حتی کارهای ساده را از فرد بگیرد و هر روز برای او احساس تخلیه شدن از انرژی فراهم کند. در ضمن، این خستگی در گرما و رطوبت تشدید می شود.

4.ضعف و گرفتگی عضلات

ضعف ناگهانی، به ویژه در بازو یا پا نیز یکی از علائم اولیه بیماری ام اس است و در ابتدا بیشتر در پا قابل مشاهده است. همچنین افراد مبتلا به ام اس مکررا دچار سفتی و سختی عضلانی یا اسپاسم (spasticity) غیر ارادی می شوند. اسپاستيسيتي زماني اتفاق مي افتد كه اعصاب صدمه دیده باشند و ارسال سیگنالهای عصبی از مغز و نخاع از حالت تعادل خارج شود. در نتیجه این عدم تعادل، عضلات بطور غیر ارادی منقبض شده، سفت و دردناک می شوند. اين وضعیت هنگامی که هوا خيلي سرد يا گرم باشد، در عفونتها، و هنگام پوشیدن لباسهای تنگ تشديد مي شود. حرکات غیر قابل کنترل و دردناک اندام ها نیز در بیماری ام اس غیر معمول نیست.

5.اختلالات بینایی

یکی از شایع ترین علائم بیماری ام اس، و برای بسیاری از بیماران اولین علامت آنها، مشکلات بینایی است. التهاب ناشی از ام اس یا ضایعات آن بر روی عصب بینایی تأثیر می گذارد و بینایی مرکزی را مختل می کند به نحوی که می تواند حتی باعث از بین رفتن کامل بینایی شود. فرد مبتلا به بیماری ام اس ممکن است فوراً متوجه مشکل بینایی نشود، زیرا افت بینایی به کندی پیش روی می کند. مشکلات بینایی ناشی از بیماری ام اس معمولاً موقتی هستند و با درمان مناسب و بموقع کنترل می شوند. این مشکلات شامل موارد زیر هستند:

• تاری دید یا دوبینی
• کوری یا ایجاد یک نقطه تاریک در یکی از چشم ها
• ناتوانی در کنترل حرکات چشم
• ایجاد درد هنگام نگریستن به بالا یا یکی از طرفین

6.اختلال در کنترل ادرار

اختلال عملکرد مثانه علامت دیگری است که در حدود 80 درصد از مبتلایان به بیماری ام اس بروز می کند. این اختلال می تواند شامل تکرر ادرار، افزایش شدید میل به تخلیه ادرار یا عدم توانایی در نگه داشتن ادرار باشد. علائم مرتبط با ادرار اغلب قابل کنترل است. در موارد کمتری، افراد مبتلا به ام اس دچار یبوست، اسهال یا از بین رفتن کنترل روده می شوند.

7.     کاهش حافظه

حدود نیمی از مبتلایان به بیماری ام اس به نوعی در عملکرد شناختی مغز خود دچار مشکل می شوند. عمده ترین این دسته مشکلات کاهش حافظه است. البته بجز آن موارد زیر نیز دیده می شود:

• کوتاه شدن زمان توجه
• مشکلات مربوط به زبان
• دشوار شدن سازماندهی

8.اختلالات جنسی

از آنجا که برانگیختگی جنسی از سیستم عصبی مرکزی، یعنی همان مکانی که توسط ام اس ضعیف می شود، آغاز می گردد، بعید نیست که در افراد مبتلا مشکل ایجاد کند. نتایج تحقیقات جدید نشان می دهد که اختلال عملکرد جنسی یک عارضه شایع در مردان و زنان مبتلا به بیماری ام اس است، اگرچه این موضوعی است که ممکن است بیماران تمایلی نداشته باشند در مورد آن با متخصص مغز و اعصاب گفتگو کنند. سه نوع اختلال عملکرد جنسی مربوط به ام اس وجود دارد:

        I.            اختلال عملکرد اولیه: این نوع اختلال در اثر آسیب دیدن اعصاب ایجاد می شود و بی حسی دستگاه تناسلی یک نمونه کلاسیک آن است

      II.            اختلال عملکرد ثانویه: شامل اختلالاتی است که بطور غیر مستقیم عملکرد جنسی را متاثر می کنند نظیر مشکلات روده یا مثانه و اسپاسم یا لرزش دست

   III.            اختلال عملکرد سوم:  ناشی از جنبه های عاطفی و مسائل روانشناختی است که می تواند بر روابط جنسی تأثیر بگذارد، نظیر تصویر بدن، نوسانات خلقی و عزت نفس

9.تشنج

تشنج فعال در افرادی که مبتلا به بیماری ام اس هستند (2% تا 5%) بیشتر از افرادی عادی (کمتر از 3%) دیده می شود. دلیل آن کاملا مشخص نیست. اما ایجاد ضایعات در مناطق خاصی از مغز ممکن است این تشنج ها را ایجاد کند. ولی با توجه به اینکه ضایعات در ام اس بسیار شایع و تشنج غیر معمول است، احتمالاً عوامل دیگری نیز در تشنج نقش دارند. بیشتر این تشنج ها با داروهای ضد تشنج کنترل می شوند. بیماری صرع نیز در افراد مبتلا به ام اس کمی شایع تر است و 70% تشنج صرعی در مبتلایان به ام اس از نوع صرع کانونی است. به علاوه، ضایعات مغز و نخاع در ام اس می تواند باعث نوعی حرکات غیر ارادی شود که مانند تشنج به نظر می رسد. به این حرکات فعالیتهای تشنج مانند غیر صرعی (non-epileptic seizure-like activity) گفته می شود.

بیشتر بخوانید:

• تشنج (صرع) و انواع آن
• نحوه کمک رسانی به فرد درحال تشنج
• عوامل ایجاد کننده تشنج کدامند؟

10.افسردگی

افسردگی در بین مبتلایان به بیماری ام اس شایع است. استرس ناشی از ام اس همچنین می تواند باعث تحریک پذیری، نوسانات خلقی و وضعیتی بنام pseudobulbar شود. این وضعیت شامل دوره هایی از گریه و خنده غیرقابل کنترل است. کنار آمدن با علائم ام اس، اگر همراه با وجود مشکلات در روابط خانوادگی باشد، افسردگی و سایر اختلالات عاطفی را تشدید می کند. معمولا افرادی که گرفتار استرس بیش از حد یا شرایط دشوار هستند ممکن است دچار افسردگی شوند، و به همین دلیل بروز تغییرات خلقی در ام اس قابل درک است. اما خود بیماری نیز ممکن است از طریق دیگری باعث ایجاد افسردگی شود. در ام اس پوشش محافظ اطراف اعصاب تخریب می شود و این خود باعث ارسال سیگنال هایی از مغز می شود که بر خلق و خو تأثیر می گذارد. بعلاوه، افسردگی می تواند یک عارضه جانبی برخی از داروهای درمان کننده بیماری ام اس مانند استروئیدها و اینترفرون باشد.

بیشتر بخوانید:

• افسردگی و راههای مقابله با آن
• خرافات و واقعیت ها در مورد افسردگی

11.تکلم مبهم

"چی گفتی؟" افراد مبتلا به بیماری ام اس ممکن است این عبارت را زیاد بشنوند. چون بیماری می تواند به بخشی از مغز که مسئول کنترل گفتار است آسیب برساند و باعث ایجاد ابهام در گفتار آنها شود. علائم اصلی تکلم مبهم عبارتند از:

• کلمات مبهم و درهم
• لکنت زبان
• صحبت کردن از بینی (مانند صحبت کردن هنگام سرماخوردگی)
• مکث های طولانی بین کلمات یا هجاها، که به آن گفتار اسکنی (scanning speech) گفته میشود

12.درد

بررسی های انجام شده نشان می دهد که 48% از افراد مبتلا به بیماری ام اس مبتلا به درد مزمن هستند و حدود 55% آنها در یک نقطه یا نقطه دیگر درد را تجربه می کنند. سفتی و اسپاسم عضلات هم، خود می تواند ایجاد درد کند. معمولا درد در پاها شایع تر است. اما در ناحیه کمر هم غیر معمول نیست. درد در ام اس انواع مختلفی دارد که به صورت زیر دسته بندی شده است:

• درد در صورت
• درد کوتاه و شدید که از پشت سر تا ستون فقرات جریان دارد
• سوزش یا درد در بدن، که به آن "MS hug" نیز گفته می شود
• دردهای ناشی از سفتی یا اسپاسم عضلانی

سایر علائم

همه افراد مبتلا به بیماری ام اس علائم یکسانی ندارند. علائم مختلف در حین عود یا حمله ممکن است ظاهر شود. در کنار علائم ذکر شده علائم دیگری که ام اس می تواند ایجاد کند عبارتند از:

• از دست دادن شنوایی
• لرزش غیرقابل کنترل
• مشکلات تنفسی
• مشکلات بلع

در صورت وجود هر یک از علائم فوق و پایدار بودن آنها، فرد باید به پزشک مراجعه کند تا پس از معاینات بالینی و در صورت لزوم انجام آزمایش های لازم، در مورد رد یا تایید بیماری ام اس در او اظهار نظر نموده، هر چه زودتر درمان را شروع کند.

بیشتر بخوانید: عواقب بیماری ام اس چیست؟