سرگیجه: نکات مهم و کاربردی

« بازگشت به لیست مقالات | شنبه 10 خرداد 1399 | نظرات کاربران ( 0 )

سرگیجه یکی از دلایل شایع مراجعه به متخصصین مغز و اعصاب است. بسیاری از افراد در دوره ای از زندگی خود آنرا تجربه کرده اند. شاید شما هم در اطرافیانتان افرادی را بشناسید که از سرگیجه شکایت دارند. اگر اینطور است، خواندن این مقاله را به آنها پیشنهاد نمائید. در این مطلب سعی کرده ام مهمترین نکاتی که در مورد بیماریشان لازم است بدانند را بیاورم و چند نمونه از اشتباهات رایج در مورد آنرا شرح دهم.

اول از همه باید مشخص کنیم منظورمان از سرگیجه چیست. برای پزشکان این نکته بسیار مهم است. چرا که فرق زیادی بین گیجی سر، سرگیجه ی دورانی، سبکی سر و سیاهی رفتن چشمها وجود دارد. منظور ما از سرگیجه در این مقاله، احساس چرخش و دوران واضح در محیط اطراف است. یعنی بیمار به چشم میبیند که اطاق دور سرش می چرخد و یا خودش در حال چرخیدن و افتادن است. این حالت را در علم پزشکی Vertigo و یا "سرگیجه واقعی" می گویند.

احساس گیجی یا سنگینی سر کاملا با سرگیجه واقعی متفاوت است و اغلب مربوط به مشکلات اعصاب است. ممکن است همزمان علائم افسردگی، عصبانیت، زودرنجی، بی حوصلگی، استرس و فراموشی هم داشته باشید.

احساس سبکی سر و تاری دید هنگام برخاستن اغلب مربوط به مشکلات افت فشار خون و کم‌ خونی است و قبلا در مقاله ی جداگانه ای در مورد آن صحبت کرده ایم. می توانید به مقاله "دلایل سبکی سر" مراجعه نمائید.

سرگیجه

سرگیجه واقعی احساس ناخوشایندی است. افرادی که تا بحال آنرا تجربه نکرده باشند، متوجه حس بدی که بیمار دارد نمی شوند. این حالت بقدری اذیت کننده است که ممکن است فرد عرق سرد کند و رنگش بپرد. معمولا بیمار محکم اطرافیان و یا لبه تخت را میگیرد و احساس میکند زمین و آسمان وارونه شده است و هر لحظه ممکن است بیفتد. در اغلب اوقات همراه با سرگیجه، تهوع و استفراغ شدید هم وجود دارد. حین سرگیجه، فشار خون معمولا نوسانات زیادی دارد و بسته به حال بیمار ممکن است بالا رفته یا افت کند. همچنین بیمار دچار عدم تعادل می شود و نمیتواند روی پاهایش راه برود. امیدوارم هیچگاه این وضعیت را تجربه نکنید.

سرگیجه واقعی دلایل مختلفی دارد. اما این دلایل کلا به دو گروه تقسیم می شوند: الف) مشکلات ناشی از گوش داخلی، ب) مشکلات ناشی از مغز و مخچه. بیماریهای گوش داخلی معمولا خطرناک نیستند ولی بیماریهای مغزی ممکن است با خطرات جانی همراه باشد و به همین دلیل پزشک باید این دو مورد را از هم افتراق بدهد. خوشبختانه اغلب موارد سرگیجه ای که با آن روبرو هستیم، مربوط به گوش است و دلایل مغزی شیوع کمتری دارند.

البته بیماریهای مختلفی با درگیر کردن گوش و مغز باعث سرگیجه واقعی می شوند. بعضی از آنها عبارتند از: سرگیجه خوشخیم وضعیتی، بیماری منیر، سکته مغزی، خونریزی مغزی، بیماری ام اس، نوریت وستیبولر، عفونت گوش میانی، میگرن، ضربه به سر، بعضی داروها و در موارد کمتر تومورها و بعضی بیماریهای ژنتیکی نادر مثل آتاکسی فردریش.

توجه داشته باشید که گوش انسان دو بخش مختلف دارد: شنوایی و تعادل. این دو قسمت می توانند جدا از هم کار کنند. بنابراین اغلب افرادی که دچار سرگیجه ناشی از مشکلات گوش داخلی می شوند، مشکل شنوایی خاصی ندارند و معمولا نوار گوش آنها هم در زمان سرگیجه سالم است. پس اگر پزشک به شما گفت که علت سرگیجه تان از گوش داخلی است، این را بدانید که دست زدن یا شستن گوش تان تغییری در سیر بیماری ایجاد نمی کند و فکر نکنید که عفونت گوش دارید!

در افراد مسن که سابقه فشارخون، دیابت و یا مشکلات قلبی دارند، احتمال بروز سرگیجه ناشی از بیماریهای مغز و مخچه بیشتر است و لذا ممکن است پزشک بیمار را بستری کند و بررسیهای تکمیلی نظیر ام آر آی برای او انجام دهد.

سرگیجه های ناشی از مغز و مخچه ممکن است بدون تهوع و استفراغ باشد. در این موارد بیمار اختلال تعادل شدیدی دارد که باعث می شود بدنش به یک طرف کاملا متمایل شده و حتی نمیتواند بدون کمک بنشیند و کج می گردد.

بلعکس در سرگیجه ناشی از گوش، تهوع و استفراغ شدید است. با اینکه این بیماران حال بدی دارند ولی اگر کمی به آنها کمک کنید، می توانند روی پاهایشان راه بروند.

اگر پزشک به شما گفت که علت سرگیجه تان از گوش است، برای بهبود سریعتر، سعی کنید حتی الامکان به فعالیتهای روزمره خود ادامه دهید. استراحت طولانی در این موارد باعث می شود که مغزتان به سرگیجه عادت نکند و دیرتر بهبود یابید. حتی در این موارد پزشک نرمشهای خاصی را برای انجام در منزل به شما یاد می دهد که هر چقدر بیشتر آنها را انجام دهید، زودتر از سرگیجه خلاص می شوید.

اگر تشخیص پزشک این بود که علت سرگیجه شما از مغز یا مخچه است، باید احتیاط کنید. بدون اجازه پزشک از بستر خارج نشوید. داروهایتان را مرتبا ادامه دهید. اگر برای شما آسپرین تجویز شد، هرگز آنرا سرخود قطع نکنید. در این موارد باید فشار خونتان حتما کنترل باشد. از سیگار پرهیز کنید. به متخصص قلب مراجعه کنید تا مسائل قلبی برایتان رد شود. اگر مبتلا به دیابت هستید، قندتان باید کنترل باشد. تمام این دستورات و احتیاط ها برای این است که اولا بیماریتان پیشرفت نکند و درثانی، احتمال ابتلا به سکته مغزی در آینده کم گردد. این دستورات را جدی بگیرید.

داروهای مختلفی برای برطرف کردن سرگیجه بکار می رود. بعضی از آنها عبارتند از: بتاهیستین یا بتاسرک، دیمن هیدرینات یا قرص سفر، سیناریزین، متوکلوپرامید یا پلازیل، و چند نمونه دیگر. بعضی از این داروها کمی خواب آورند. اگر مصرف این قرص ها شما را اذیت کرد، با پزشکتان مشورت کنید تا دارویتان را عوض کند. البته بهتر است داروهای رفع کننده سرگیجه، طولانی مدت مصرف نشوند تا مغز به آنها عادت نکند.

بعضی مواد خوراکی به کاهش سرگیجه کمک میکنند:

در راس آنها زنجبیل است. پودر زنجبیل را می توان در ماست و یا همراه با چای و نبات مصرف کرد. کپسول زنجبیل که حاوی پودر آن می باشد را هم میتوان از داروخانه ها تهیه کرده و با آب بلعید. این ماده برای سرگیجه و تهوع موثر است.
لیمو هم نقش موثری در کاهش سرگیجه دارد. در یک لیوان آب ولرم کمی نمک و فلفل سیاه حل کرده و به آن آب لیمو اضافه کنید و بمدت یکهفته روزانه بنوشید.
توت فرنگی تازه را در ماست خرد کرده و با هم مصرف نمائید.
برگ ریحان، دانه های هل و دانه گشنیز هم نقش موثری در کاهش علائم سرگیجه دارند. خواب کافی و مصرف آب فراوان هم به کاهش سرگیجه کمک زیادی میکنند.