اختلال نقص توجه/ بیش فعالی (ADHD) چیست و چگونه در فرزندمان این اختلال رایج را تشخیص دهیم؟

  اختلال نارسایی توجه-بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال عصب- روان‌شناختی با سن شروع در دوران کودکی است که از طریق درجاتی از کمبود توجه نامتناسب با سن و مزمن، تکانش گری و تا اندازه‌ای بیش‌فعالی مشخص می‌شود و نسبت به افراد عادی که در همان سطح از رشد قرار دارند، با فراوانی و شدت بیشتری رخ می‌دهد. نرخ شیوع این اختلال برای بزرگسالان 5/2 درصد و برای کودکان رقم 5 درصد گزارش‌شده است. 

نشانه‌های اصلی ADHD وجود پنج نشانه مرتبط با تکانش گری، کمبود توجه یا بیش‌فعالی است که باید قبل از سن 12 سالگی شروع شود و حداقل در دو موقعیت متفاوت مانند کودکستان، مدرسه، خانه و یا هنگام ارزیابی و معاینه روان‌شناختی دیده شود. کودکان مبتلابه ADHD ضعف عمده‌ای در عملکرد اجرایی دارند که منجر به بروز مشکلات فراوان در برنامه‌ریزی و رفتار هدفمند در مدرسه، خانه و ارتباط با دیگران می‌شود.

💠 ملاک های تشخیص نقص توجه توسط والدین در خانه یا موقعیت های دیگر:

الف. توجه نکردن به جزئیات یا بی‌دقتی در تکالیف درسی و وظایف روزمره و سایر کارها

ب. مشکل داشتن از جهت حفظ توجه (و تمرکز) هنگام انجام تکالیف یا بازی

ج. گوش ندادن به حرف طرف مقابل

د. دنبال نکردن آموزش‌ها و تمام نکردن تکالیف درسی، وظایف روزمره یا وظایف خود در محیط کار

ه. اشکال داشتن در سازمان‌دهی تکالیف و کارها

و. اجتناب، بیزاری یا امتناع از انجام دادن کارهایی که تلاش مستمر ذهنی می‌خواهند

ز. جا گذاشتن چیزهایی که برای انجام تکالیف و کارهای ضروری هستند

ح. پرت شدن حواس براثر محرک‌های فرعی

ط. فراموش کردن کارهای روزانه

💠 ملاک های تشخیص بیش فعالی توسط والدین در خانه یا موقعیت های دیگر:

الف. ور‌ رفتن با دست‌ها یا تکان دادن بی‌وقفه پاها و به خود پیچیدن روی صندلی

ب. بلند شدن از روی صندلی در کلاس و سایر اماکن درحالی‌که نباید این کار را کرد

 ج. این‌طرف و آن‌طرف دویدن و بالا و پایین پریدن بیش‌ازاندازه در موقعیت‌هایی که انجام دادن چنین کاری درست نیست

د. پر سروصدا بازی کردن و پر سروصدا گذراندن اوقات فراغت

ه. یکجا نشستن و طوری عمل کردن که گویی به کودک «موتور» بسته‌اند

و. پرحرفی

حدود 75% کودکان مبتلابه ADHD، نشانه‌های رفتار پرخاشگری و نافرمانی را به‌طور نسبتاً ثابتی نشان می‌دهند.

💠درمان:

گوناگونی، تعدد و مزمن بودن مشکلات رفتاری مرتبط با ADHD، عرضه خدمات درمانی گوناگون در موقعیت‌های درمانی متفاوت را توسط متخصصان بالینی، ایجاب می‌کند. این امر ضرورت دخالت متخصصان سایر رشته‌ها مثل پزشکی، روانشناسی، مددکاری اجتماعی و مربی آموزش ویژه را طلب می‌کند، تا هر یک در برخورد با مشکلات خاص، مهارت‌های خود را به‌کارگیرند. بنابراین لازم است تعصب‌ها و ضدیت‌های حرفه‌ای را کنار گذاشت تا بتوان در برابر مشکلات عظیمی که برای کودک و خانواده‌اش ممکن است در مسیر رشد کودک ظاهر شوند، خدمات لازم را عرضه کرد. 

امروزه روش های درمانی بسیار کارآمدی از جمله درمان نوروفیدبک برای این اختلال وجود دارد که جایگزین دارودرمانی در کودکان شده است و همچنین برای تشخیص دقیق این اختلال در کودکان از طریق نقشه مغزی (BRAIN MAP) توسط دستگاه QEEG می توان بهره برد. با تشخیص به هنگام و سریع می توان از عواقب این اختلال از جمله مشکلات درسی، تبدیل شدن این اختلال به اخلال سلوک در نوجوانی و مشکلات فراوان اجتماعی جلوگیری کرد.

 نویسنده: سهراب راد - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی