شرطی‌سازی عاملی به زبان ساده یعنی در برابر یک رفتار، پاداش و تنبیه در نظر گرفته شود. بنابراین شرطی‌سازی عاملی نوعی روش یادگیری محسوب می شود.
شرطی‌سازی عاملی کنشگر چیست؟
در واقع در روش شرطی‌سازی عاملی شخص یاد می گیرد که به شکلی رفتار نماید که پاداش دریافت کند. این موضوع سبب می شود که از مجازات دور باشد. در چنین شرایطی فرآیندهای یادگیری دنبال می شود و کنش مورد نظر مطالعه می شود. نام مهم شرطی‌سازی عاملی، شرطی سازی اسکینر است. این موضوع شامل حال حیوانات نیز می شود و از اهمیت بالایی برخوردار است.
اجزای شرطی‌سازی عاملی کنشگر
یک سری مفاهیم اصلی در شرطی‌سازی عاملی وجود دارد. تقویت کننده های مثبت و منفی در این راستا قرار گرفته اند. تقویت کننده های مثبت در لیست تقویت کننده های رفتاری قرار دارند و در نتیجه آن فرد پاداش دریافت می کند. در این راستا نتایج به شکل مطلوب در نظر گرفته می شود و پس از رفتار ارائه می شود. زمانی که تقویت مثبت منعکس شود، پاداش مستقیم رفتاری نیز تقویت می شود. به عنوان مثال شما در محل کار خود کار خوبی انجام می دهید و مدیر برای شما جایزه در نظر می گیرد. این رویه شما را ترغیب می کند.
تقویت کننده منفی سبب حذف تقویت کننده ناخوشایند می شود. در واقع حذف یک محرک نامطلوب یک سری پاداش در نظر گرفته می شود و تقویت منفی نیز سبب تقویت رفتار می شود. این موضوع سبب توقف تجربه ناخوشایند می شود و آن را از بین می برد.
معنای مجازات در شرطی‌سازی عاملی
تنبیه نوعی رویداد یا نتیجه نامطلوب محسوب می شود و سبب می شود که رفتار شما تصحیح شود. این یک رویداد ناگوار است و در نهایت رفتار بد کاهش پیدا می کند. تنبیه مثبت و منفی دو شرایط متفاوت از شرطی‌سازی عاملی را شامل می شود. تنبیه مثبت به این صورت است که به واسطه تنبیه و مجازات یک رویداد نامطلوب ارائه می شود و سبب می شود که پاسخ مورد نظر تضعیف شود. تهمت زدن برای رفتار نامناسب، مثالی برای تنبیه یا مجازات است.
تنبیه منفی که مشهور به مجازات است معمولاً معروف به حذف است. تنبیه منفی معمولاً شامل برداشتن محرک مطلوب پس از وقوع رفتاری است. در هر دو روش تنبیه هدف اصلی این است که رفتار کاهش یابد.
برنامه های تقویت
تقویت شرطی‌سازی عاملی پروسه ای مستقیم و سرراست برای یادگیری محسوب نمی شود. در واقع یک سری پارامترها در سرعت یادگیری چیزهای جدید وجود دارد. برنامه های تقویت مختلف هستند که شامل برنامه تقویت پیوسته، نسبت ثابت، فاصله ثابت، نسبت متغیر و فاصله متغیر است. شرایط و خصوصیات هر یک از موارد گفته شده، متفاوت است. تقویت پیوسته سبب می شود که یادگیری نسبتاً سریع صورت بگیرد. اما باید بدانید که سرعت پاسخ نسبتاً کم است. با توقف تقویت حذف رفتار سریعاً صورت می گیرد.
نمونه هایی از شرطی‌سازی عاملی
یک سری مثال در رابطه با شرطی‌سازی عاملی می زنیم تا این موضوع برای شما آشکارتر شود. فرض کنید که رفتار کودک شما در زمان خرید غیر قابل کنترل باشد، در این راستا برای ساکت کردن برای او خوراک می خرید، یعنی شما رفتار نادرست او را تقویت می کنید و او این رفتار را در روزهای آتی تکرار می کند.
مثال دیگر این است که فرض کنید بازیگر یک گروه تئاتر هستید و همه شما را تشویق می کنند. یعنی شما پاداش خود را دریافت کرده اید. در این راستا از عنصر تقویت کننده مثبت الهام بخش استفاده شده است. این موضوع سبب می شود که برای نقش های دیگر ترغیب شوید.
دیگر مثالی که برای شرطی‌سازی عاملی زده می شود در خصوص داشتن حیوان خانگی است. اگر حیوان خانگی مانند سگ دارید، زمانی که رفتار درستی برای او صورت بگیرد می بایست با اشاره یا ضربه زدن به او اصلاح یک سری رفتارها را به او آموزش دهید. او یاد می گیرد که همه چیز را به درستی دنبال کنید.
از سوی دیگر استاد در کلاس اعلام می کند که اگر در همه جلسات حضور داشته باشید دیگر مجبور به شرکت در امتحان نهایی نیستید. این یعنی یک محرک ناخوشایند حذف شده تا دانشجو ترغیب شود که در کلاس حضور داشته باشد. همه موارد یاد شده مثال مشخصی برای شرطی‌سازی عاملی محسوب می شوند.
نتیجه گیری
رفتارگرایی سبب می شود که تسلط زیادی روی شکوفایی استعداد صورت بگیرد اما شرطی‌سازی عاملی سبب می شود که بتوانید رفتارهای خود را اصلاح کنید و یادگیری را به شکل اصولی دنبال کنید. شرطی‌سازی عاملی بلافاصله در زندگی تشخیص داده می شود و به کار گرفته خواهد شد. نوع تقویت و مجازات بسیار مهم است و باید بر اساس موقعیت و شرایط صورت بگیرد. بررسی ها نشان می دهد که رفتارگرایی به طور کلی می تواند پروسه ای زمانبر و قابل قبول باشد و البته که سبب تقویت موقعیت شود. دقت کنید که تقویت و مجازات می بایست بر اساس موقعیت شخص یا شرایط تعریف شود و نمی تواند از یک نسخه کلی استفاده کرد.